خاک های مناسب :

   این گیاه در خاک های اسیدی نمیتواند محصول خوبی تولید کند و در PHهای کمتر از 6 رشد و نمو متوقف میشود.بهترین خاک بومی عمیق و کمی آهکی است .

آب و هوای مناسب :

   دمای اولیه برای جوانه زنی 10-9 درجه سلسیوس و از زمانی که جوانه میزند تا زمانی که به گل میرود 14 هفته به طول می انجامد .

اسپرس پس از آنکه 6 ماه از دوران رشد آن گذشت در مقابل سرما به خوبی مقاومت نموده وپس از ریشه دواندن در مقابل خشکی نیز استقامت دارد.

کاشت:

   اسپرس معمولی یا SATIVA     دو تیپ زراعی دارد که به انها اصطلاحا یک چینه و دو چینه میگویند.

تفاوت بین این دو تیپ این است که انواع یک چینه یا دیر رس در سال اول کشت محصول تولید نمیکند اما از سال دوم به بعد هر سال یک چین پر محصول میدهد.

ارقام دوچینه در ساله اول یک چین و از سال دوم به بعد هرساله دو چین تولید میکند.

اسپرس از سال سوم به بعد است و به علت غلبه علف های هرز در مزرعه با کاهش شدید عملکرد روبه رو میشود.

مزرعه ای را که برای کشت اسپرس در نظر میبگیرند باید همانند یونجه کاری از علف های هرز باشد.چرا که اسپرس نیز در اوایل رشد از سرعت بطئی برخوردار است این گیاه همانند یونجه میتواند به صورت پاییزه کشت شود ولی کشت بهاره مرسوم و رایج است.

اگر اسپرس به صورت مخلوط با یکی از گراس ها کاشته شود حتما تاریخ کشت بهاره خواهد بود.

در کشت بهاره در پاییز زمین را به عمق 25-20 سانتیمتر شخم میزنند. در بهار یکی دو هفته قبل از کاشت شخم سطحی عمود بر شخم قبلی به غیر مناطق شیب دار زده و از دیسک و ماله استفاده میکنند.

مقدار کود مورد نیاز:

1-  ازت : چون اسپرس ریز و بیوم فعال کمتری دارد لذا در زمان کاشت و به صورت سرک در سال اول کلا 200-150 کیلوگرم در ساعت ازت مصرف میکند بعد از برداشت هر چین 50 کیلوگرم در ساعت نیز به مزرعه اضافه میکنند.

2-   فسفر و پتاس: بر اساس آزمایش خاک میزان بذر مصرفی با نیام 15-70 کیلو گرم در ساعت بدون نیام 10 کیلوگرم در ساعت در کشت ردیفی فاصله ردیف ها 30 سانتی متر و هرچه تراکم بیشتر باشد علوفه خوس خراکتر خواهد بود در کشت مخلوط اسپرس با یونجه 12 کیلوگرم یونجه با 60 کیلوگرم اسپرس در هکتار بذر ممصرف میشود .

داشت : شامل واکاری ، کود دهی ، آبیاری ، و مبارزه با آفت ، بیماری ها و علف های هرز میباشد.

1- در بعضی مواقع قسمت های از مزرعه در اثر منظم نبودن آبیاری نرسیدن آب سله بتن خاک و وجود علف های هرز به خوبی سبز نمیشود در این صورت قسمت های سبز نشده را با بیل یا شن کش خراش داده و اقدام به بذر پاشی میکنند .

2- آبیاری : نوبت های آبیاری را طوری تنظیم میکنند که بلافاصله بعد از هر چین برداری آبیاری انجام میشود 

3-  آفات و علف های هرز : مهمترین آفت این گیاه شته است که برای مبارزه با سم متاسیستوکس

برداشت : اسپرس یک چینه در سال اول کاشت بر روی زمین پهن میشود و از سال دوم به بعد رشد خوبی داشته و میتوان آن را در صددرصد گادهی نیز برداشت نمود.

اسپرس:

گیاهی است از خانواده لگومینوز و از جنس Onobrychis     . این جنس حدود 100 گونه دارد که اسپرس نیز یکی از آنهاست. این گیاه بومی نواحی دریایی مدیترانه و جنوب فرانسه میباشد که در گذشته علف مقدس معروف بوده و در مناطق مختلف ایران به نام های نتفاوت شناخته میشود مثلا در آذربایجان خشه در مازندران اسپری میگویند.

 اسپرس دارای سه زیر گونه مهم است

1-  اسپرس سنگلاخی (Onobrychis arenaria    )

در نواحی سنگلاخی رشد کرده و در خاک های آهکی نیز عملکرد مطلوبی دارد بیشتر در اروپا کشت میشود   

2-  اسپرس کوهی (Onobrychis mountana    )

درنواحی کوهی و در خاک های آهکی رشد میکنند.

3-  اسپرس زراعی (Onobrychis sativa    )

اینگونه در زمین های آهکی رشد خوبی ندارد

اسپرس گیاه علوفه ای بسیار خوبی است و در نقاطی که کشت یونجه و شبدر موفقیت چندانی ندارد عملکرد مطلوبی را تولید می کند.ترکیب ارزش غذایی آن هم ردیف یونجه ولی از نظر پروتئین قابل هضم و واحد نشاسته ای کمی پایین تر از یونجه قرار دارد .در طول تتاریخ هرگز توسط سرخرطومی یونجه مورد همله قرار نگرفته و هرگز ایجاد نفخ نکرده است.

اسپرس گیاهی است خوش خوراکی و گاوها و گوسفند ها آن را با اشتهای تمام در یونجه ترجیح میدهند .

گیاه شناسی:

گیاهی است چند ساله با ریشه های ضخیم که میتتواند تا عمق M     3-2 در خاک نفوذ کند. ساقه های تو خالی و کرک دار و یا بدون کرک میتواند تا ارتفاع 1 متر برسد.

برگهای لپه ای ساده برگ های دوم و سوم سه برگچه ای و برگهای اصلی مرکب شانه فرد

تعداد برگچه ها بین 30-12 جفت با یک تکی میباشد.

گل آذین خوشه ای و سنبل مانند که گل ها در آن به رنگ قرمز یا ارغوانی بوده و از پایین به بالا شروع به شکفتن میکند.

گیاهی است دگر گشن و عامل گرد افشانی حشرات به ویژه زنبور عسل میباشد. به دلیل اینکه در این گیاه بر     عکس یونجه عمل      TRIPPINGبرای تولید بذر لازم نیست لذا بذر گیری از این گیاه آسان تر از یونجه میباشد    .

میوه اسپرس نیام خاردار است و این خارها به هنگام بوجاری موجبات ایجاد مزاحمت هستند. دانه لوبیایی شکل و قهوه ای رنگ است و قوه نامیه خود را در سال سوم تا حد زیادی از دست میدهد وزن هزار دانه با نیام 22-17 گرم و بدون نیام تقریبا13گرم است.

یولاف Avena sativa     یا Oat     جو دوسر    

یولاف یا جو دو سر جدیدتر از گیاهانی مثل گندم و جو هستند. خاستگاه ان اروپا، چین و غرب اسیا است که حدود 900 سال قبل از میلاد کشت می شده است. بزرگترین کشور های تولید کننده ان امریکا، روسیه و اروپا هستند. این گیاه در مقابل سرمای زمستان حساس بوده و به اب بیشتری نیاز دارد و نیاز به بارندگی بیشتر( بالای 500 میلی متر ) دارد. به همین دلیل سطح زیر کشت ان رو به کاهش است در اکثر کشور ها غذای اصلی دام است. اما از ارد ان نیز برای تهیه نان استفاده می شود اما کیفیت پایینی دارد . برای همین در صنایع غذایی مثل بیسکویت و غیره از ارد ان استفاده می شود. از نظر ترکیبات شیمیایی تفاوت زیادی با گندم ندارد . اما مواد غیر قابل هضم در ان بیشتر است. از غلاف دانه یولاف ماده ای به نام فورفورال furfural     که حلال خوبی است استخراج می شود و در صنایع نایلون سازی و تصفیه مواد معدنی و تولید رزین های مصنوعی و غیره استفاده می شود. در امریکا از دانه ان ماده خاصی به کوئیک تهیه می کنند که بسیار گوارا و مقوی است که در صبحانه تناول می شود.

طبقه بندی یولاف :

الف – از نظر تعداد کروموزم : دیپلوئید     2n=14     تترا پلوئید و هگزا پلوئید می باشد یولاف های دیپلوئید به یولاف های لاغر گفته می شود . یولاف های تتراپلوئید دارای ریشک و سنبله های کوتاه هستند که قابل کشت هستند. هگزا پلئید ها به شکل های مختلف و حشی و زراعی بوده و Avena sativa      به عنوان یولاف زراعی معمولی است که در بهار کشت می شود. انواع دیگر هگزا پلوئید ها یولاف وحشی قرمز و یولاف وحشی معمولی است.

ب – از نظر رنگ غلاف دانه : به رنگ های سیاه ، سفید ، قرمز ، زرد و خاکستری است.

ج – تاریخ کاشت : بهاره و پاییزه

د – به شکل ارایش یک طرفه یا ارقام بهاری و ارایش پخش که اکثر ارقام زراعی را تشکیل می دهند تقسیم می شود اکثر یولاف های زراعی دارای دانه های پوشیده هستند .     

سازگاری :

بهترین سازش یولاف در مناطقی است که سالانه میزان بارندگی حداقل 500 میلی متر است و در شرایط اب و هوایی معتدل و رطوبت زیاد محصول خوبی تولید می کند . ود ر شرایط گرم و خشک بالعکس. درجه حرارت مورد نیاز برای جوانه زنی بین 6 تا 10 درجه سانتی گراد و در زمان گل دهی درجه حرارت بالای 33 درجه سانتی گراد باعث ریزش گل می شود. البته یولاف قرمز نسبت به شرایط نامساعد مناسبتر از سایر یولاف ها است ولی عملکرد کمتری دارد . طول دوره رشد ان 3 تا 4 ماه و در ارقام دیر رس 5 ماه است. درجه حرارت لازم از کاشت تا برداشت حداکثر 2000 درجه است. نسبت به تغییرات دما و شبانه روز حساس است . به خاطر همین بیشتر یولاف ها در بهار کاشته می شوند .

خاک : بسیار کم توقع است و سیستم ریشه ای قوی دارد . و از نظر تحمل اسیدیته مقاومترین غلات به شمار می رود. خاک لومی و لومی رسی برای کاشت یولاف پیشنهاد می شود. نیاز های غذای ان مثل گندم است و شاید به اهک و فسفر بیشتری نیاز دارد.

تناوب: بعد از محصولات زیادی می شود یولاف را در تناوب گذاشت. چون به علت داشتن ریشه ای عمیق تر بهتر از سایر غلات اب و مواد غذایی زمین را جذب می کند.

کاشت : تهیه زمین و کاشت مثل گندم و جو است. میزان بذر مصرفی به طور متوسط 150 کیلو گرم در هکتار است. که برای مناطق دیم نصف این مقدار مصرف می شود. در بهار بهترین موقع کاشت وقتی اشت که دمای خام به 10 درجه سانتی گراد نرسد. در پاییز هم چون به سرما حساس است زودتر از گندم و جو کاشته می شود.

داشت : احتیاجات کلی یولاف به اب بیشتر از گندم و جو است و از کاشت تا برداشت 6000 تا 10000 متر مکعب اب نیاز دارد که در 4 تا 6 مرحله ابیاری انجام می شود. در داشت بایستی با علف های هرز مبارزه کرد. از افات مهم ان می شود به شته، ملخ، انواع مگس و شپش گندم اشاره کرد. بیماریهای ان مانند بیماریهای کندم است که عبارتند از بیماری قارچی، سیاهک پنهان و اشکار و انواع زنگ و سوختگی برگ می باشد که بایستی از ارقام مقاوم و بذر های سالم و درشت و سنگین استفاده شود. برای مبارزه با سیاهک ها می شود از سم سرزان 2 تا 3 در هزار استفاده کرد و یا بذر را به مدت 5 دقیقه در اب 45 درجه گذاشت و بعد از خشک کردن کاشت.

 برداشت :

زمان برداشت نسبت به شرایط اب و هوا و غیره متفاوت است اما از انجا که دانه کاملا رسیده ریزش می کند بایستی برداشت موقعی صورت گیرد که دانه های خمیری به حالت سفت رسیده باشد . طرض برداشت مثل گندم و جو است. مقدار محصول تا 2.5 تن در هکتار است اما در شرایط ایده ال به 5 تن نیز می رسد. اگر یولاف به منظور علوفه کشت شود بهترین زمان برداشت در مرحله شیری دانه است.

ذرت خوشه ای یا سورگوم Sorghum

پنجمین غله مهم دنیا می باشد و مهمترین کشور های تولید کننده هند، چین و روسیه هستند. خاستگاه سورگوم قاره افریقا است و از دانه های ان جهت تغذیه استفاده می شود و 3 هزار سال قبل از میلاد کشت می شده است. قدرت تحمل سورگوم به گرما بیشتر از سایر غلات است و به همین دلیل به ان شتر گیاهان زراعی می گویند و معمولا در مناطق گرم و خشک قابل کشت است.

قیاق ( جانسون گراس ): از خویشاوندان نزدیک سورگوم است و یک گیاه خزنده بوده و سیله ریزم خزنده خود تاکثیر پیدا می کند و در بعضی جاها به عنوان علف هرز به حساب می اید.

اهمیت اقتصادی : اهمیت اقتصادی سورگوم به لحاظ تغذیه انسان و حیوانات ، تهیه الکل و تهیه علوفه سبز و سیلو می باشد.

انواع سورگوم: سورگم ها بر حسب نوع مصرف به 4 دسته تقسیم می شوند .

1 – سورگوم دانه ای Grain Sorghum      : از دانه های ان به عنوان غذای انسان، دام و طیور استفاده می شود .

2 – سورگوم علوفه ای      Grass Sorghum     : که به نام سرگو sorgo     ) معرف است . دارای ساقه های بلند ابدار و شیرین است . سودان گراس از ارقام سورگوم علوفه است که گیاه یک ساله با ساقه های باریک و قدرت پنجه زنی بالا است

 3 - سورگوم شیرین یا قندی Sweet Sorghum     : ساقه های بلند این گیاه حاوی مواد قندی است . از شیرابه ساقه قند مایع تولید می شود. عملکرد ان بیشتر از سورگوم دانه ای است لذا برای تولید علوفه سبز و سیلوی کشت می شود.

 4 - سورگوم جارویی broom sorghum      : به دلیل انشعابات زیاد و طویل و خوشه برجسته به عنوان جاروب استفاده می شود.

5 - سورگوم مومی      waxy sorghum    : اندوسپرم این گیاه داری موم است که برای ساختن چسب به کار می رود.

طبقه بندی ژنتیکی سورگوم:

از نظر تعداد کروموزم به سه دسته تقسیم می شوند سورگوم های ورسی کالر S.versi color  که2n=10  بوده گیاه یک ساله وحشی و در افریگا یافت می شود و سورگوم بی کالر bicolor  که  2n=20و دیپلوئید و همان سورگوم معمولی می باشد که سودان گراس نیز جزء این گروه است و در نهایت سورگوم های S.halopense : که 2n=40 و تتراپلوئید چند ساله هستند مانند جانسون گرا ( قیاق .

سورگوم گیاهی است خود گشن که درصد دگر گشنی ان نزدیک به 5 درصد است که در سودان گراس این درصدبیشتر از همه اس . در خوشه سورگوم ممکن است تا 4000 بذر تشکیل شود که وزن هزار دانه ان 16 تا 40 گرم می باش . دانه ان گرد و کروی به رنگ قهوای متمایل به قرمز می باشد . استفاده مستقیم دام از علوفه تازه سورگوم ممکن است باعث مسمومیت دام شود زیرا در برگهای سورگوم جوان ماده گلوکوزیدی به نام Dhurin وجود دارد که سمی است وقتی که به پروسیک اسید تبدیل می شود باعث مسمومیت دام می شود . برای کم شدن خطر مسمومیت دام نبایستی از علوفه تازه استفاده کرد وقتی ارتفاع ساقه سورگوم از 50 سانتی متر به طرف 100 سانتی متر حرکت می کند میزان این ماده سمی کاهش پیدا می کن . همچنین در سیلو نیز از بین می رود .

زراعت سورگوم:

سورگوم گیاه چهار کربنه ای است که روز کوتاه می باشد و در مناطق گرمسیری رشد خوبی دارد در بین انها سورگوم جارویی به طول روز حساسیت ندارد و دارای پنجه زنی زیادی است. حداقل دما برای کاشت ان 15 درجه سانتی گراد می باشد به طور معمول حداکثر 3 هفته پس از ذرت کاشته می شود بهترین درجه حرارت رشد 25 تا 37 درجه سانتی گراد است و تحمل به گرما در ان بیش از ذرت است . به لحاظ این که بذر درشت نمی باشد در خاک های مرطوب در عمق 2.5 و در خاک های خشک در 5 سانتی متری کاشته می شود. قدرت رویش و سبز شدن برگ های سورگوم کمتر از ذرت است لذا به سله حساس است. تراکم بوته در کشت عادی 200 هزاز بوته در هکتار و در کشت دیم 100 هزار بوته می باشد. میزان بذر مصرفی در هکتار و در دیم 100 هزار بوته می باشد . میزان بذر مصرفی در هکتار برای سورگوم دانه ای 10 تا 12 کیلو گرم در هکتار می باشد . در داشت بایستی در مراحل اولیه رشد با علف های هزر مقابله کرد. چون در این مرحله سورگوم اسیب پذیر است . کاشت به صورت ردیفی و فاصله ردیف ها بین 60 تا 100 سانتی متر می باشد. معمولا سورگوم در مناطق خشک کاشته می شود. واکنش چندانی به کود نشان نمی دهد. در صورت وجود رطوبت استفاده از کود عملکرد را بالا می برد. سورگوم معمولا به لحاظ دوره رشد کوتاه گباهی است که زود مزرعه را خالی می کند . بهترین زمان برداشت زمانی است که رطوبت ان به 14 % می رسد . عملکرد دانه در شرایط مناسب 5 تن در هکتار است . عماکرد علوفه ای ان تا 8 تن در هکتار می رسد پس از برداشت سورگوم دانه ای ، چنانچه شرایط رشد فراهم باشد امکان برداشت بعدی نیز در همان زمین نیز وجود دارد یعنی گیاه وا رویش می کند( راتون ). دانه سورگوم دارای 78 درصد قند، 12 درصد پروتئین، 3.9 درصد چربی ، 1.6 درصد مواد معدنی است که در مقایسه با ذرت، پروتئین ان زیاد ولی چربی ان کم است. در مناطقی که بارندگی سالانه کمتر از 300 میلی متر است سورگوم به صورت یک سال در میان با گندم و جو در تناوب قرار می گیرد .

قابل توجه به کشاورزان محترم سراسر ایران

بازرگانی زادفتاح اولین و بزرگترین منبع  پخش کننده بذر ذرت :

704 - 640-540 -434-677-684-758-505-578-360-797-599

و تولید کننده  ذرت 704 در دشت مغان

به صورت عمده و خورده