تاریخچه:

کلزا در زبانهای اروپایی با نامهای Rapeseed     ، Colza     و Raps     شهرت دارد و به عنوان یکی از مهمترین گیاهان روغنی در سطح جهان مطرح می‌باشد. کلزای روغنی با نام علمیBrassica napus        مهمترین گونه زراعی جنس براسیکا می باشد و به احتمال قوی فرم وحشی آن به اروپا و آفریقای شمالی محدود می شود. اوایل قرن شانزدهم زراعت تجاری کلزا در هلند ثبت شده است در آن زمان از روغن این گیاه بعنوان سوخت چراغ و روان کننده ماشین های بخار استفاده می گردیده است. کشت تجاری کلزا از سال 1342 در قسمت شمالی آمریکا یعنی کشورکانادا شروع گردیده و امکان استفاده از روغن کلزا برای مصرف خوراکی در سال 1948 مورد توجه قرارگرفت و منجر به استخراج روغن خوراکی ازکلزا در سال های 1956 تا 1957 گردید.مبدأ اولیه کلزا به خوبی روشن نمی‌باشد اما به احتمال قوی خواستگاه آن ناحیه آسیا و اروپا است. 

اهــمیت و جایــگاه کلــزا در ایـــران

دانه روغنی کلزا از سال های گذشته واردکشور شده است که در سال 1372 که سال پایه کشت کلزا می باشد 5/94 هکتارکلزا در ایران کشت شدکه در این سال حدود 2/51 تن کلزا تولید شد با تحقیقات متعددی که روی این محصول انجام شد سطح زیرکشت آن افزایش قابل ملاحظه ای یافته تا جائیکه حدود 8 سال بعد یعنی سال 1380 کشت آن به بیش از 70 هزار هکتار با تولید بیش از 65000 تن رسید و این رقم به دلیل جایگاهی که کلزا در ایران پیداکرده است هر سال روبه افزایش است.

چــرا کلــــزا بکــــاریم؟

-کلزا دارای پتانسیل عملکرد بالا بوده و در بین دانه های روغنی از درصد روغن دانه بالایی(40%- 45%) برخوردار است و می تواند درکاهش میزان وابستگی به خارج در زمینه روغن گیاهی موثر باشد.

- دارابودن تیپهای بهاره،زمستانه وحدواسط امکان کشت این گیاه رادرشرایط متفاوت اقلیمی فراهم می سازد.

-کلزا می تواند در تناوب با زراعت گندم و جو قرارگرفته و از افزایش بیماریها ، آفات و علفهای هرز بکاهد و باعث افزایش عملکرد دانه این محصولات شود.

- درکشت پاییزه نیاز به آبیاری کمتری بوده و امکان استفاده از نزولات آسمانی پاییزه و زمستانه وجود دارد.

فصل رشدکلزا با سایر دانه های روغنی متفاوت بوده و زمانی که ظرفیت واحدهای روغن کشی خالی است این گیاه برداشت می شود.

- بعلت بقایای گیاهی مطلوب علاوه بر تأثیر مثبت در میزان ماده آلی خاک در تأمین علوفه مورد نیاز دامداران نیز موثر است.

- در توسعه صنعت زنبورداری نقش مهمی را می تواند ایفا کند.

- در مناطقی که در بهار بعلت محدودیت آب و هم زمانی آبیاری محصولات بهاره با آخرین آب مشکلاتی در آبیاری دارند می توان باکشت کلزا به ویژه ارقام زودرس این مشکل را حل نمود (بخش مرکزی شهرستان ساوه).

- با اعمال مدیریت صحیح و استفاده از روش های ساده امکان کاشت ، داشت و برداشت آن در شرایط مختلف و با امکانات محلی وجود دارد.

ترکیــب شیــمیــایــی دانــه کلـــزا 

دانه کلزا دارای40 تا 48% روغن در دانه و 38 تا45% پروتئین درکنجاله می باشد و میزان رطوبت دانه آن در حدود 5% است.

خصوصیات گیاه شناسی

کلزا  گیاهی است از خانواده چلیپاییان(شب بو) با عدد کروزومی 2n=38     که عمدتاً دارای تیپ های رشد بهاره ، پاییزه و بینابین میباشد. به طورکلی ویژگی های اندام های رویشی و زایشی آن به شرح زیر است. 

ریشه:

کلزا دارای یک ریشه اصلی عمودی و غالباً بلند به شکل دوک می باشد که قطا قسمت فوقانی آن به 1 تا 3 سانتی متر می رسد و تا عمق 80 سانتی متری خاک نفوذ می کند همچنین دارای ریشه های جانبی متعددی است که معمولاً افقی هستند و کمتردر عمق خاک نفوذ می کنند عمق نفوذ و گستردگی ریشه نقش بسزایی در تحمل خشکی و استفاده بهینه از رطوبت ذخیره شده در خاک دارد.

ساقه:

کلزا تولید یک ساقه اصلی می کند که از آن شاخه های زیادی منشعب می شود پس از پایان زمستان ابتدا ساقه اصلی طویل می شود و پس از به گل نشستن ساقه اصلی ، شاخه های فرعی نیز شروع به طویل می کند عمدتاً شاخه های جانبی در قسمت های میانی و بالایی ساقه اصلی تشکیل می شوند و از ساقه اصلی 8 تا 10 شاخه جانبی منشعب می گردد. وقتی ساقه اصلی شروع به رشد می کند شاخه ها در محل اتصال برگهای فوقانی با ساقه جوانه زده و هر شاخه به یک گل آذین ختم می شود ساقه مقطعی تقریباً مدور دارد عمودی و رنگ آن سبز روشن است که به مرور زمان زرد می گردد. ارتفاع ساقه در واریته های مختلف از 50 تا 200 سانتی متر تغییر می کند ولی معمولاً ارتفاع آن 80 تا 150 سانتی متر است.

برگ

برگهای کلزا به سه فرم چسبیده ساقه آغوش، چسیبده معمولی و دارای دمبرگ می باشند برگهای روزت اغلب بیضوی و چند قسمتی با یک لوب بزرگ در رأس برگ بوده و دارای دمبرگ هستند رنگ برگها سبز تمایل به آبی است و در متن آن رگبرگ ها مشاهده می شوند. برگ های روزت و برگهای پائینی ساقه کمی کرک دارند ولی برگهای میانی و بالایی فاقد کرک ، دمبرگ و لوب هستند و لبه آنها ممکن است دندانه دار یا صاف باشد این برگها به شکل قلب بوده و در محل اتصال با ساقه یک سوم تا نصف محیط ساقه را می پوشانند برگهای کلزا به صورت متناوب بر روی ساقه قرار می گیرند. {{ بقیه مطالب در شماره 2 کلزا }}