گل آذین

گل آذین به شکل خوشه بلندی است که در آن گل ها از قسمت پایین خوشه شروع به شکافتن می کنند. کلزا گیاهی است عمدتاً خودگشن که میزان خودگشنی آن 67 تا 78 درصد می باشد. گلها دوجنسی(هرمافردویت) بوده و دارای قرینه سطحی هستند. هرگل شامل 4 کاسبرگ ، 4 گلبرگ ، 6 پرچم و مادگی 2 برچه ای می باشد که دو پرچم آن کوتاه و 4 پرچم دیگر بلند است و رنگ گلبرگ ها نیز از پرتقالی تا زرد کم رنگ متغییر است.

میوه

میوه کلزا ، خورجینی به طول 5 تا 10 سانتی متر است که فاقد کرک بوده و در انتها به یک منقار منتهی میشود هر خورجین دارای دو برچه می باشد. برچه ها به وسیله دیوار کاذبی ( غشای میانی) از هم جدا می گردند دانه ها در دو طرف غشای میانی قرار دارند این دیواره هنگام رسیدن میوه پاره می شود. در هر خورجین ممکن است 15 تا 40 عدد دانه تشکیل شود.

دانه

دانه کلزا دارای شکل کروی بوده و معمولاً به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه می باشد دانه ها هرچه نارس تر باشند روشن تر خواهند بود پوست دانه از سه لایه اپیدرم، پارانشیم و پیگمان تشکیل شده است. در قسمت زیر پوسته دانه آندوسپرم قرار دارد که اغلب از یک سلول تشکیل می گردد و در زیر آن جنینی قرار دارد که لپه های درشت و پر روغن آن را احاطه کرده اند وزن هزاردانه کلزا بین 3 تا 7 گرم متغییر می باشد.     

مراحل فنولوژی

اکــولــوژی کلــزا

الف) درجه حرارت:

تحقیقات نشان داده است که بیش از 90% بذرکلزا در دمای مطلوب 20 تا 25 درجه سانتیگراد در مدت 1 تا 2 روزجوانه می زند بنابراین در این دما بایدکشت کلزا انجام شود همچنین کلزا در تمام مراحل رشد تا حدودی نسبت به سرما مقاوم است ولی تحمل آن به سرما در حالت روزت(8 ـ 6 برگی) بسیار زیاد و در مرحله گلدهی بسیارکم می باشد.

این گیاه می تواند درصورت رشدکافی در پاییز و ایجاد روزت قوی دمای 15- درجه سانتیگراد را بدون پوشش برف به خوبی تحمل نماید بوته های تکامل یافته قوی (به موقع کشت شده)کمتر از بوته های دیرکاشت(کرپه) و تراکم های بالا در معرض خطر سرمازدگی قرار می گیرند درجه حرارت پایه برای کلزا معمولاً 5 درجه سانتیگراد در نظرگرفته می شود.

درجه حرارت مطلوب برای رشد و نمو این گیاه 25 تا 30 درجه سانتیگراد می باشد تا جائیکه دماهای طولانی بالای 35 درجه سانتیگراد سبب از بین رفتن قابلیت جوانه زنی و قابلیت دانه گرده می گردند.

ب) نور: بطورکلی کلزا یک گیاه روز بلند است و برای انتقال از مرحله رویش به زایشی نیاز به روزهای بلند دارد و با افزایش طول روزگل دهی تسریع می شود .

ج) رطوبت :

کمبود رطوبت سبب کوتاه شدن عمرگیاه کلزا وکاهش تولید ماده خشک و بازدهی محصول کم می شود. تحقیقات نشان داده است که آبیاری از مرحله ساقه رفتن تا گل دهی از نقطه نظر سطح برگ حائز اهمیت می باشد و حساس ترین مرحله رشد و نمو کلزا به کمبود آب مرحله گل دهی است.کمبود آب در این مرحله سبب افت شدید تعدادگل ،کپسول و دانه شده و وزن هزاردانه و میزان روغن دانه راکاهش می دهد همچنین تأمین 70 تا 75 % کل آب مصرفی گیاه بعد ازگل دهی برای تولید حداکثر ماده خشک و شاخص برداشت مناسب است. رطوبت زیاد نیز برای کلزا مضر بوده و سبب توسعه بیماریهای قارچی گردیده و مقاومت به سرما راکاهش می دهد.

د)خاک: 

کلزا درگسترده وسیعی از خاک های رسی نسبتاً سنگین تا خاک های شنی سبک کشت می شود. زمین هایی که پس از باران سله می بندد برای این گیاه مناسب نیستند زیرا بذر آن کوچک است وگیاهچه حاصل نمی تواند از چنین خاک هایی خارج شود.

از ویژگیهای عمده خاک مناسب برای کلزا آن است که آب به سهولت از آن عبور نماید زیرا مردابی شدن زمین در طول دوره خــروج گیاهچه و مرحله رشد رویشــی برای رشد و نـموگیاه زیان آور است این گیاه را می توان در خاک هایی کشت کردکه PH     آنها از 5/5 تا 8 متغیر است ولی مناسب ترین PH     برای رشد و نمو کلزا حدود5/6 می باشد زیرا در این PH     همه عناصر غذایی به سادگی در دسترس گیاه می باشند.

انتــخــاب مـزرعــه و تنــاوب زراعــی:

کلزا در محدوده وسیعی از خاک ها رشد می کند ولی مناسب ترین اراضی برای رشدکلزا خاک هایی با بافت متوسط ، زهکشی مناسب ، مواد آلی کافی و PH     حدود 5/6 می باشد.کلزا درشرایط ایستایی ، سیلابی ، زهکشی ضعیف و PH     پایین تر از 5/5 نبایدکشت شود. کلزا در تناوب هر محصولی که اجازه تهیه بستر مناسب بذر را داده و از توسعه عوامل بیماری زایی خاکسازی جلوگیری کند رشد می نماید بویژه در تناوب با غلات عکس العمل مطلوبی نشان می دهد این تناوب باعث کنترل بیماریها ،آفات و علفهای هرز غلات می گردد.

تحقیقات نشان داده که عملکردگندم پس ازکلزا حدود 27% بیشتر از عملکردگندم پس از آیش بوده است.

کاشت متوالی کلزا در یک زمین یا کشت آن در تناوب با سایرگیاهان جنی براسیکا (شبیه به کلزا) باعث تشدید بیمارهای کلزا می گردد چرا که در این حالت عامل بیماری زا می تواند در سالهای متوالی در خاک و روی گیاه میزبان باقی بماند و جمعیت خود را افزایش دهد بنابراین هنگام انتخاب یک منطقه برای تولیدکلزا توجه به تناوب زراعی منطقه بسیار مهم است. از موارد مهم دیگرکه باید به آن توجه کرد علف های هرز و علفکشهای مصرف شده در زراعتهای قبلی مزرعه است بعنوان مثال در مناطقی که سم آترازین برای مبارزه با علفهای هرز ذرت سورگوم استفاده می شود حداقل یکسال باید ازکشت کلزا درآن مزرعه صرف نظر نمود. {{ بقیه در مطالب شماره 2 کلزا }}