طبقه بندی گندم های زراعی ایران

الف. گندم های بومی: این گندم ها سالیان زیادی در مناطق مختلف کشور کشت شده و توسط کشاورزان انتخاب گردیده است. بعضا هیبریداسیون طبیعی بین انها صورت گرفته و عدم خلوص ژنتیکی گردیده و معمولا به شرایط اکولوژیک خاصی سازگاری نشان می دهند.

ب- گندم های اصلاح شده: که به دو دسته تقسیم شده اند ارقام داخلی و ارقام حاصل از طلاقی بین ارقام داخلی و خارجی. ارقام داخلی از طرق مختلف اصلاحی از بین ارقام بومی به دست می ایند که چند تا از مهمترن انها عبارتند از گندم اذر در سال 1328 از بین گندم های خوی انتخاب شده است و بدون ریشک می باشد،ساقه بلند، حساس در برابر بیماریهای قارچی و ورس، مقام به خشکی و زود رس با خواصیت نانوایی متوسط و حداکثر عملکرد 2.5 تن است .

گندم امید: در سال 1329 در استان مرکزی انتخاب شد. ساقه بلند، ریشک دار، مقاوم به سرما و ریزش، دیر رس، حساس به بیماریهای و ورس و حداکثر دارای عملکرد 5 تن در هکتار را دارا می باشد.

گندم روشن: در سال 1336 از اصفهان انتخاب شده، بهاره و نیمه زود رس و بدون ریشک، حساس به بیماریهای قارچی، مقاوم به ریزش و خیلی مقاوم به خشکی است و حداکثر عمل کرد زیر 5 تن می باشد.

ارقام اصلاح شده حاصل از هیبریداسیون بین ارقام داخلی با ارقام خارجی عبارتند از :

گندم اروند: هیبرید بین گندم روش وگندم مکزیکی که در سال 1351 در اهواز مقام است در برابر زنگ زرد و سیاه گندم

گندم البرز: مبدا این گندم از مکزیک است که از توده های ارقام دو رگ ارقام مکزیکی به دست امده است و زود رس، دانه درشت، مقاوم به ورس و ریزش و حساس به سرما می باشد.

گندم بزوستایا: مبدا ان روسیه می باشد که در سال 1349 به ایران وارد شد که دارای ساقه ضخیم، زمستانه، مقاوم به ورس، بدون ریشک و در مناطق سردسیری کاشته می شود همچنین میزان پروتئین و گلوتن بالایی را دارد.

گندم سبلان: از بین گندم های خارجی انتخاب شده پاییزه می باشد، در مقابل بیماریهای قارچی و سرما تا حدی مقاوم می باشد، زود رس می باشد که در اذربایجان به صورت ابی و دیم کاشته می شود و در کشت ابی 2 بار ابیاری کافی است

گندم مغان 1: از طلاقی ارقام مکزیکی در ایران تهیه شده زود رس، مقاوم به ورس و خاصیت نانوایی متوسط را دارد

گندم مغان 2: از ارقام هندی بوده، بهاره، ابی، زود رس و ریشک دار است که در اذربایجان و مغان کشت می شود    .

از ارقامی که از خارج وارد شده می توان به گندم فلات و نوید اشاره کرد که از امریکا به ترکیه اورده شده و سپس به ایران وارد شده. نوید پاییزه، ریشک دار، مقاوم به ورس و در مقابل بیماریهای قارچی نیمه حساس می باشد .

ارقام جدید

ارقام جدیدی که در سال 82 شش رقم در مرکز اصلاح بذر معرفی شد که عبارتند از گندم هامون، شیراز، شهریار، پیشتاز، طوس و دز که دارای عملکرد بالای 6 تن هستند و دارای سازگاری خوبی می باشند.

ورنالیزاسیون :

 بهاره کردن گندم های پاییزه را گویند. جهت کاشت گندم های پاییزه در بهار باید انها را ورنالیزه کرد. بذر گندم های پاییزه را نیم تا یک روز در اب خیس می کنند و بعد 4 تا 6 هفته در دمای 2 تا 4 درجه فرار می دهیم که می تواند در روشنایی یا تاریکی باشد و فرقی نمی کند و بعد بذور ورنالیزه شده را در بهار می کاریم . طریقه دوم قبل از اینکه بذر را بکارم انها را رویانده( جوانه زدن ) و وقتب که ریشچه به 2 میلی متر رسید می توانیم انها را در دمای یخچال یا در دمای 5- درجه به مدت چند روز قرار بدهیم و بعد کشت کنیم .

 رطوبت : معمولا گندم در 5 مرحله ابیاری می شود که شامل مراحل زیر است :

  1 – مرحله اول: خاکاب نام دارد . زمانی که زمانی که گندم به خشک کاری کاشته می شود

2 – مرحله دوم: در مرحله ساقه روی که به ان ساقاب گویند

3 – مرحله سوم: زمانی که به غلاف می رود که خوشاب گویند

4 – مرحله چهارم: زمانی که گل می دهد ، که گلاب گویند

5 – مرحله پنجم: زمان دانه بندی است که داناب گویند

البته در بعضی مواقع بعد از خاک اب به احتمال سله بندی در خاک، مزرعه را ابیاری ضعیف انجام می دهند. اب لازم برای سله شکستن پیاب گویند.

 خاک های مناسب گندم:

 معمولا گندم در هر خاکی که قابل زراعت است رشد می کند به شرط اینکه شور و قلیایی نباشد. خاکهایی که معمولا بافت رسی و رسی شنی و اهکی داشته باشند خاکهای مناسب برای کاشت گندم هستند. اسیدیته مناسب برای کاشت در محدوده ی 6 تا 7.5 است.

 تهیه بستر بذری :

برای تهیه زمین یا بستر بذری نسبت به سیستم کاشت، مکانیزه یا دستی، ‌ابی یا دیم متفاوت است اما هدف از تهیه بستر نرم کردن خاک، از بین بردن علف های هرز، پر کردن علوفه ها و فراهم ساختن شرایط خوب برای رشد گندم است که می شود از انواع ادوات کشاورزی مختلف استفاده کرد. در زراعت گندم پس از برداشت محصول قبلی بلافاصله زمین را به منظور زیر خاک کردن بقایای قبلی دیسک می زنند. سپس توسط گاواهن زمین را به عمق 20 الی 25 سانتی متری شخم می زنند در شرایط دیم تکنیک های متفاوتی وجود دارد و معمولا پس از برداشت محصول زمین را با گاواهن قلمی یا چیزر شیار می دهند( البته به عمق 20 سانتی متر ) و در بهار با گاواهن پنجه غازی به منظور مبارزه با علف های هرز و همچنین شکستن سله و کاهش تبخیر زمین را شخم سطحی می دهند

  نیاز کودی گندم

کود ازته :

ازت باعث افزایش محصول، افزایش هزار دانه و باعث افزایش کمی و کیفی پروتئین می گردد. افزایش نیترات در مراحل اولیه که متعادل با رطوبت خاک است سبب رشد رویشی می شود . اما بهتر است با توجه به نیاز گندم به ازت، در مراحل مختلف دوره رویشی ، یک سوم ازت را در مرحله پنجه زنی، یک سوم در ساقه روی و بقیه را در هنگام تشکیل خوشه به گندم بدهیم( کود سرک ).مقدار ازت مورد نیاز با توجه به همه عوامل بین 70 تا 120 کیلو گرم در هکتار متغیر می باشد. کمبود ازت باعث ضعیف شدن اندام ها می شود و ساقه رنگ سبز پریده به خود می گیرد و همچنین برگ ها زرد و دانه کوچک می شوند.

فسفر :

فسفر باعث قوی شدن ریشه ها، استحکام گیاه افزایش گل دهی و زود رسی شده و به عنوان عامل انرژی ATP     برای گیاه می باشد که در واکنش های شیمیایی نقش دارد. معمولا مقدار کمی از کود های فسفاته جذب گیاه می شود( حدود 20% ) بقیه در خاک تثبیت می شود. از انجایی که گندم در مراحل اولیه نیاز به فسفر دارد، قبل از کاشت به طور متوسط حدود 100 الی 120 کیلو گرم فسفر خالص در هر هکتار ایدال می باشد.

کود پتاسه :

پتاس باعث مقاومت گیاه، استحکام ان، افزایش محصول گردیده و گیاه را در مقابل افات و بیماری ها مقاوم می سازد. معمولا به دلیل وجود پتاس در خاک های ما ( ایران ) پتاس کمتر مورد استفاده قرار می گیرد مگر در کشت بعضی از گیاهان صنعتی مثل ذرت، پنبه، چقندر و افتاب گردان از کود پتاسه استفاده می شود. در هر صورت استعمال حدود 70 کیلو گرم پتاس در هر هکتار کافی خواهد بود.

انتخاب رقم در کاشت گندم

مهمترین فاکتور هایی که در کشت گندم باید رعایت شوند عبارت است از:

1.      عمل کرد زیاد و بالا   2. بالا بودن قوه نامیه و درجه خلوص 3. قدرت پنجه زنی و تولید ساقه 4. مقاوم به سرما و گرما   5. مقاوم به امراض و افات   6.زود رس بودن   7. مقاوم به ریزش ( عات ریزش دانه محکم نبودن اتصال گلوم به گلومل دانه و زیاد بودن فاصله گلوم و گلومل دانه است ) 8. مقام به ورس و . . .

راه های جلو گیری از ورس

 1.      کشت ارقام مقاوم 2. دادن کود پتاسه و سلفوره ( سلفات پتاسیم ) به مقدار متوسط 70 کیلو گرم در هکتار در مرحله پنجه زنی 3. در صورت امکان حذف یک مرحله ابیاری 4. استفاده از مواد تنظیم کننده رشد می باشد مانند 2-کلرو اتیل تری متیل الومینوم C.C.C     این ماده تنظیم کننده رشد باعث افزایش ضخامت دیواره سلولی و ازدیاد اوندها در ساقه شده و از رشد طولی زیاد میان گره ها جلوگیری می کند ( ‍C.C.C     ) برای استفاده از این ماده بذر ها را به مدت 4 ساعت در محلول نیم درصد C.C.C     خیس کرده و بعد از کاشت یک با در محله 4 برگی به مقدار حدود یک گیلو گرم در هکتار از این محلول استفاده می کنیم که می توانیم همراه با سایر مواد و علف کش ها وارد مزرعه کنیم. {{ ادامه مطالب در گندم شماره 5 }}

طبقه بندی گندم

1 - طبقه بندی از نظر خواص زراعی: به دو دسته گندم های بهاره و پاییزه تقسیم می شوند . گندم های بهاره دارای جنین بزرگ و لبه شکاف دانه ان گوشه دار است. گندم پاییزه دارای شکاف عمیق و لبه شکاف گرد است.

2 - طبقه بندی از نظر ریشک: زایده ای است که در انتهای یکی از لما ها و یا گلومل ها قرار دارد گندم ها را از این بابت به 4 دسته تقسیم می کنند.

 الف – گندم های ریشک دار یا Aristatum   : طول ریشک انها 4 سانتی متر یا بیشتر است

ب – گندم های Brevi Aristatum   : طول ریشک کمتر از 4 سانتی متر است.

ج – گندم های Inflatum   : گندم هایی هستند که به جای ریشک یک زائده کوچک مجعد دارند . گندم های زراعی که منشا ایرانی دارند اکثرا از این گرو هستند.

 د – گندم های Muticum  : گندم هایی هستند که ریشک ندارند.

ریشک ها دارای کلروپلاست و روزنه هستند یعنی قادر به عمل فتوسنتز می باشند . ارقامی که بدون ریشک هستند معمولا در مناطق سرد و معتدل کاشته می شوند . نقش مهم ریشک در شرایط نامساعد محیطی سازگار بودن ان به خشکی بوده و فعالیت فتو سنتزی بیشتری می کنند.

3 – طبقه بندی بوتانیکی ویلمورن و واویلوف : گندم ها به دو دسته تقسیم می شوند. محور اصلی خوشه انها شکننده بوده و دانه در داخل گلوم و گلومل پنهان است که موقع خرمن کوبی به سختی جدا می شود. مثال برای گندم این دسته Triticum monocuccum   ، T.Dicuccum   و T.spelta   

دوم گندم هایی که مثل گروه اول محور ها شکننده نیست و دانه هم پنهان نیست مثال برای این دسته گندم: T.durum  ، T.Vulgare  ، T.persicum.

4 – طبقه بندی از نظر تعداد کروموزم

 الف – گندم های دیپلوئید: در انها 2n=14 است. که سامل انواع وحشی گندم است. البته نوع زراعی هم خیلی اندک است که مهمترین انها T.monocuccum و T.boeoticum است.

ب – گندم های تتراپلوئید: در انها 2n=4x=28 که نوع و حشی و زراعی را دارد T.durum،  T.decocuccum، T.persicum .

ج – گندم های هگزاپلوئید: که در انها 2n=6x=42 که معمولا به انها گندم های Sativum می گویند. که معمولا نوع وحشی ندارد. مهمترین انها T.astivum = vulgare است.

5 – طبقه بندی تجاری: به گندم های نرم، نیمه سخت و سخت طبقه بندی می شوند. که اندوسپرم دانه های نرم بعد از رسیدگی کامل اردی و نرم هستند. اما در گندم ها سخت اندسپرم شیشه ای است. در گندم هایی که نرم هستند گاوتن کم و ارزش غذایی کمی دارند و به همین دلیل در نان استفاده نمی شود و در تهیه بیسکویت استفاده می شود. اما گندم سخت که گاوتن بیشتری دارد در نانوایی استفاده می شود. برای مثال T.durum  که بهاره و ریشک دار که ریشک ان بلند است. ساقه ان توخالی و رنگ دانه سفید تا زرد تا قرمز متغییر است. دانه ان معمولا شیشه ای است یعنی سخت است. گلوتن زیاد دارد و نشاسته ان کم است و از موتاسیون گندم T.decocuccum بدست امده است

شرایط اکولوژیکی گندم: 

حداقل دما برای جوانه زنی که به عنوان دمای پایه یا صفر گیاهی برای گندم در نظر گرفته می شود 4 درجه سانتی گراد است. معمولا در دمای پایه رشد صورت نمی گیرد یا اینکه فعالیت های گیاهی ناچیز است. اما دمای مناسب برای جوانه زنی گندم معمولا در حدود 20 درجه سانتی گراد است. قابل ذکر است که نژاد های مقاوم به سرما به شرط اینکه سرما تدریجی باشد تا 35- درجه سانتی گراد را تحمل می کنند. حداکثر دمای قابل تحمل 55 درجه است. مجموعه درجه حرارت های لازم از زمان کاشت تا برداشت گندم های پاییزه 2300 درجه می باشد و برای گندم های بهاره در حدود 1400 درجه سانتی گراد می باشد. حساس ترین دوره زندگی گندم به سرما در حوالی گل دهی است که دمای زیاد باعث افزایش تعداد گلچه های عقیم می شود . گندم های پاییزه برای اینکه به ساقه بروند و گل بدهند به دمای کم نیاز دارند ( سرما ) ولی بهاره ها این طور نیستند. اگر گندم های پاییزه در معرض سرما قرار نگیرند یا سرما دریافت نکنند سبز می شوند و علفی می مانند و گل نمی دهند . در این صورت دوره زندگی گندم از یک سال به دو سال افزایش می یابد..{{ ادامه مطالب در گندم شماره 4}}

رشد طولی ساقه stem alongation  

پنجه زنی با شروع رشد طولی ساقه متوقف شده و ساقه روی با پیدایش نخستین گره Node    در بالای سطح خاک شروع می شود.

 غلاف روی Booting

مرحله ای که تمام بخش های سنبله تشکیل شده اما در غلاف-برگ اخر قرار دارند. این مرحله با خروج نخستین ریشک ها از غلاف برگچه پایان می پذیرد. در طول این مرحله، سنبله در درون اخرین بخش به سرعت رشد می کند و اغاز مرحله غلاف روی تا مرحله گل دهی را اصطلاحا مرحله رشد سریع سنبله گویند. هر نوع تنش در این مرحله باعث افت شدید عملکرد دانه می شود. تحقیقیات نشان می دهد، اگر تنش خشکی قبل از گل دهی صورت بگیرد اثرات منفی زیادی در عملکرد دانه خواهد داشت. ظهور سنبله در ارقام گندم های ریشک دار با خارج شدن ریشک از غلاف برگ اخر همراه است و در ارقام بدون ریشک، ابتدا سنبله های بالایی از غلاف برگ-پرچم خارج شده و به تدریج سایر سنبلک ها اشکار می شوند. با ظاهر شدن کامل سنبله به مرحله گل دهیflowering   وارد می شویم. مدت گرده افشانی در گندم 1 تا 2 روز است. گندم گیاهی است خود گشن که دگر گشنی در ان کمتر از یک درصد است. هر دانه گرده حداکثر 5 تا 6 ساعت پس از ازاد شدن زنده می ماند این در حالی است مادگی در فاصله 5 تا 10 روز قدرت باروری داشته که اگر در این مدت گرده ای به ان نرسد این قدرت را از دست می دهد و امکان بار وری دوباره نیز وجود ندارد . اگر عقیمی در گیاه وجود داشته باشدSterility  ، میزان ان توسط شرایط محیطی در زمان گرده افشانی مشخص می شود. در دمای بالاتر از 30 درجه سانتی گراد در صد عقیمی( پوکی دانه ) بالا است. دمای opt   برای گرده افشانی 20- 15 درجه سانتی گراد بوده و نباید کمتر از 10 درجه سانتی گراد باشد رسیدن دانه گرده به کیسه رویانی یک ساعت بعد و تلقیح(Fertilization  ) چند ساعت بعد از گرده افشانی صورت می پذیرد. درصد دانه نشینی زمانیopt  است که خارج قسمت فتوترمال photo thermal بیشینه باشد( نسبت تابش دریافتی به دما ) شدت بیشتر اما دما کمتر باشد.

رشد و نمو دانه

رشد اندوسپرم با ذخیره شدن نشاسته در سلول های اندوسپرمی همراه است که ذخیره نشاسته در دانه در حدود 2 هفته پس از تلقیح شروع می شود. در این مرحله، دانه گندم تحت فشار قرار می گیرد( فشار مکانیکی )مایه شیری رنگی از ان خارج می شود که دلیل سفیدی ان تجمع نشاسته در سلول های اندوسپرمی بوده و این مرحله از زندگی گندم را شیری شدنmilk development  می گویند. مزرعه گندم در زمان شیری شدن سبز و شاداب است. رشد جنین بعد از رشد اندوسپرم اغاز می شود. رویان و لایه الرون تنها بخش زنده بذر هستند و باید تا کشت بعدی به زندگی خود ادامه دهند در غیر این صورت بذر جوانه نخواهد زد. در انتهای مرحله شیری شدن جنین به طور کامل رسیده و در صورت جدایی از تخمدان و قرار گیری در محیط کشت، گیاهی کامل را به وجود می اورد( فن کشت جنین ).

مرحله خمیری شدن Dough development  

بعد از مرحله شیری اتفاق می افتد و غلظت مواد جامد در بذر زیاد شده و منابع پروتئینی به صورت اسید امینه به بذر می رسد. در این مرحله اثر ناخن با فشار دادن روی بذر از بین می رود. دو حالت خمیری وجود دارد، سست و سخت. در خمیری سست یا نرم به غیر از برگ-پرچم و سنبله ها سایر بخش های بوته به رنگ زرد و در حالت خمیری سخت اثر ناخن به صورت دائمی با فشار دادن ان باقی می ماند و مزرعه گندم نیمه زرد است. در طی این مراحل مذکور بذر وارد مرحله رسیدگی شده، پوسته بذر کاملا سفت و بذر به سختی به وسیله ناخن تقسییم می شود . در این مرحله بوته ها کاملا زرد شده و از نظر فیزیولوژیکی بین بذر و گیاه مادری هیچ تبادلی صورت نگرفته و دانه به بیشترین وزن خشک خود رسیده است(رسیدگی فیزیولوژیکی Physiological Ripening ). بهترین میزان رطوبت دانه جهت برداشت 14 درصد توصیه شده است که در اولین فرصت بعد از رسیدگی فیزیولوژیکی این کار انجام می شود، چرا که سنبله ها و ساقه هنوز دارای انعطاف پذیری است. در صورتی که برداشت به تاخیر افتد ، بذر ها زیاد رس شده و احتمال ریزش نیز بوجود می اید.

طول دوره رشد معمولا به دما بستگی دارد یعنی اینکه در مناطق گرم و خشک کوتاهتر است یعنی زودتر پر می شود. معمولا میانگین وزن دانه کمتر و نسبت گلوتن به نشاسته در انها زیاد است. در دوره پر شدن دانه علاوه بر نشاسته دو دسته پروتئین نیز در دانه جذب می شوند. اولی البومین است که محلول در اب می باشد و دیگری گلوبولین که در نمک محلول است این دو با هم دسته اول را تشکیل می دهند. گروه دوم به نام پروتئین های ذخیره ای یا گلوتن معروف هستند که شامل گلوتنین که محلول در اسید یا باز اشت و گلیادین که در الکل محلول است. گلیادین 43 تا 58 % ارد گندم را تشکیل می دهند که در ان اسید امینه لایسین کم است همان طور که قبلا اشاره شد خاصیت نانوایی گندم بستگی به گلوتن دارد که مقدارش در ارقام متفاوت است. این مقدار قدری با اضافه کردن نتروژن به خاک و پاشش روی شاخ و برگ در دوره پر شدن دانه می تواند بیشتر باشد. در غلات بیشترین گلوتن مربوط به گندم است و به ترتیب چاودار، جو و یولاف در مراحل بعدی قرار دارند. میانگین پروتئین گندم در حدود 10% در نظر گرفته می شود. که بیشترین درصد وزنی ان در رویان و اسکوتلوم می باشد

.{{ ادامه مطالب در گندم شماره 3 }} 

گندم زراعی( Triticum aestivum     )

یکی از مهمترین گیاهان زراعی بوده و در بیشتر مناطق قابل کشت است. در سطح جهانی نزدیک 52 درصد از زمین های قابل کشت به گندم اختصاص داده می شود( بیش از 700 میلیون هکتار زمین مربوط به کشت غلات یا بیش از دو سوم زمین های مریوط به کشت غلات به گندم اختصاص دارد ). تاریخ کشت گندم به ده یا پانزده هزار سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد که اجداد وحشی ان در منطقه بین النهرین خاورمیانه بوده و گندم هایی که هم اکنون مشاهده می شود از گندم وحشی مونوکوکوم ریشه گرفته اند. با وجود گونه های متعددی از گندم بیشترین سطح کشت و میزان تولید 94 % مربوط به گونه aestivum      است. عمده ترین کشور های تولید کننده این غله ، چین ، هندوستان و امریکا بوده و عمده ترین صادر کننده این غله ، امریکا ، استرالیا و ارژانتین است . در ایران سطح زیر کشت گندم بالای 6.5 میلیون هکتار بوده که 4 میلیون هکتار از ان مربوط به کشت دیم بوده که چیزی در حدود 60 درصد کشت رو شامل می شود و بقیه به صورت ابی در حدود 40 درصد می باشد.

ترکیبات بیوشیمیای بذر گندم

گندم به دلیل داشتن پروتئین و نشاسته و خواصیت نانوایی بالا، به سایر غلات ترجیح داده می شود. گرچه از سایر غلات نیز می توان نان تهیه نمود ولی گندم دارای کیفیت بالا از لحاظ طمع می باشد که در سایر غلات وجود ندارد و علت ان وجود پروتئین گلوتنGluten )     ) که در ان ترکیبی است از گلیادین( Gliadin      ) و گلوتنین( Glutinin     ) که گلیادین باعث کش امدن خمیر شده و گلوتنین باعث ور امدن( حجیم شدن ) خمیر می شود . ور امدن در اثر تخمیر نشاسته و تولید گاز دی اکسید کربن است. البته مقدار گلوتن بر اساس واریته متغیر بوده ، اما گندم در میان غلات دارای بیشترین پروتئین است . مقدار نشاسته در بذر گندم در حدود 64 الی 68 ، پروتئین 7 الی 13 درصد، مواد معدنی 1.5 الی 2 درصد، چربی 1.5 الی 2 درصد، سلولوز در حدود 2 الی 2.5 درصد و رطوبت در حدود 8 الی 18 درصد می باشد.

مراحل مختلف زندگی گندم

جوانه زنی Germination    ، سبز شدن Emergence   ، پنجه زنی Tillering   ، ساقه روی Steem alongation  ، غلاف بندی( ابستنی) Booting  ، پیدایش سنبله Ear emergence  ، گل دهی و گرده افشانی flowering  ، شیری شدن milk developation  ، خمیری شدن Dough developation   ، رسیدگی    Ripening

جوانه زنی Germination

جوانه زنی در بذر با جذب رطوبت اغاز می شود که این رطوبت در حدود 30 الی 40 درصد وزن خشک دانه می باشد. هر اندازه درصد رطوبت افزایش یابد، سرعت جوانه زنی نیز افزایش یافته ، البته در گندم های زراعی اصلاح شده این سرعت بیشتر احساس می شود( مشروط بر عدم رکود بذر ). در پروسه جوانه زنی نخستین قسمتی از بذر که اب را جذب می کند، نقطه اتصاع بذر به قسمت مادری است . سپس اب اکسیژنه از پریکارپ پیرامون رویان جذب و نهایتأ از پریکارپ به اطراف اندوسپرم جذب می شود. در این حالت تنفس جنین بالا رفته و هرمون جیبرلین ترشح می شود و به لایه الرون می رسد. سلول های الرون انزیم هیدرولیز کننده ای به درون اندوسپرم ترشح می کنند موسوم به الفا امیلاز که موجب هیدرولیز نشاسته می شود. بدین ترتیب مواد ذخیره ای اندوسپرم فعال شده و برای مصرف و رشد اندام های هوایی و زیر زمینی به مصرف رویان می رسد. در طی جوانه زنی نخستین اندامی که در پی جذب اب حجیم شده و از بذر خارج می شود، غلاف-ریشه( کلوریزا ) بوده که از درون ان ریشه های اولیه موسوم به ریشه های بذری Seminal roots   خارج می شود . تعداد این ریشه ها 3 تا 8 عدد است و به طور مستقیم در خاک فرو می رود و ممکن است تا اواخر فصل رشد زنده بماند. معمولا رشد ریشه های بذری از گلدهی به بعد کاهش پیدا می کند. وظیفه اصلی این ریشه ها جذب اب و مواد غذایی است. علاو بر ریشه های مذکور، ریشه هایی موسوم به ریشه های نایی یا تاجی( Crown roots    ) نیز وجود دارد که بیشترین حجم ریشه های گندمی را تشکیل می دهد. نام دیگر این ریشه ها‌، ریشه های ثانویه، پنجه ای و یا گرهی( Secondary roots  ) است. بعد از خارج شدن غلاف-ریشه از بذر و خارج شدن ریشه های بذری، کلئوپتیل نیز حجیم شده و از بذر خارج می شود که در برگیرنده ناحیه نمو انتهایی است و برگ های اولیه و جوانه جانبی از ان تولید می شود. به محض قرار گرفتن کلئوپتیل در برابر نور، برگ اول از سوراخ ان خارج شده و گیاه وارد مرحله بعدی رشد( سبز شدن ) می شود.

سبز شدن( ظهور در سطح  خاک ) Emergence

این مرحله با خروج نخستین برگ شروع شده و از شروع جوانه زنی تا پیدایش کامل برگ نخستین گیاهچه، قادر به فتوسنتز می شود و رشد ان وابسته به مواد ذخیره ای اندوسپرمی است. معمولا نصف مواد ذخیره ای اندوسپرم برای رشد ریشه ها استفاده می شود و از هیدرات کربن و نیتروژن در دانه در حدود 15 درصد برای رشد گیاهچه به کار می رود. پس می توان گفت بزرگی گیاهچه یا نهال-بذر( seedling vigour ) به عمق کاشت و اندازه بذر بستگی دارد و هر جه بذر ها درشت باشند گیاه حاصل نیز درشت خواهد بود. سرعت ظهور برگ در غلات با دما رابطه نزدیکی دارد. کمترین

پنجه زنی Tillering

هر بوته گندم چندین ساقه داشته و نخستین ساقه ای که از خاک بیرون می اید موسوم به ساقه اصلی و ساقه های بعدی پنجه نامیده می شوند. نخستین پنجه ظاهر شده مسادف است با باز شدن کامل سه برگ بر روی ساقه اصلی. بدین ترتیب پیش از انکه پنجه اول از زاویه برگ اول خارج شود، پنجه دیگری از گره های موجود در جنین، منشا گرفته و از زاویه کلئوپتیل خارج می شود که موسوم به پنجه کلئوپتیلی می باشد و این پنجه زمانی به وجود می اید که 1. عمق کاشت مناسب باشد 2. مواد غذایی کافی وجود داشته باشد  3. تراکم بوته در واحد سطح بالا باشد .{{ ادامه مطالب در گند شماره 2 }}