آفات و بیماریهای مزارع چغندرقند

چغندرقند مورد حمله آفات و عوامل بیماریزای زیادی قرار می گیرد. بر طبق آمار موجود متوسط خسارت سالانة آفات وبیماریها روی چغندر قند بین 11 تا 33 درصد می باشد. به عنوان مثال آفت کارادرینا می تواند در طول یک شبانه روز مزارع جوان چغندر قند را نابود نماید و یا در بعضی از مزارع که تعداد سرخرطوم کوتاه چغندر زیاد باشد، قسمت زیادی از بوته های دو برگی و جوان چغندر بوسیلة این حشره خورده می شود و سطح سبز مزرعه از بین میرود که احتیاج به واکاری پیش می آید. جبران چنین عقب ماندگی هایی در طول فصل رشد امکان پذیر نیست.

با توجه به اینکه سود تولید چغندر به عملکرد حاصل و کاهش هزینه های تولید وابستگی زیادی دارد، لازم است برنامه ریزی دقیقی برای مبارزه با آفات و امراض به عمل آید تا از افت شدید عملکرد پیشگیری شود. یک برنامه موفق کنترل شامل روشهای هماهنگی است که از ابتدای کشت و حتی قبل از آن تا پایان فصل زراعی یکی پس از دیگری بکار گرفته شوند تا در نهایت نتایج قابل قبولی را به بار آورد.

مهم ترین آفات مزارع چغندرقند استان اصفهان عبارتند از:

کک، سرخرطوم کوتاه، کرم طوقه بر، پروانه برگخوار (کارادرینا)، بید چغندرقند ( لیتا)، شته های برگی، شته ریشه، کنه

مهم ترین بیماریهای مزارع چغندرقند استان اصفهان عبارتند از:

پوسیدگی ریشه و طوقه، نماتد مولد سیست، کرلی تاپ، سفیدک سطحی، ویروس های زردی

 تنک کردن

یکی از عملیات اجباری و پر خرج زراعت چغندرقند تنک کردن است. در اغلب موارد تعداد زیادی بوته اضافی در اثر مصرف بیش از حد بذر در مزرعه بو جود می آیند که باید این بوته های اضافی را حذف نمود تا جوانه های باقیمانده فرصت رشد پیدا نموده و محصول مناسبی بدهند. در صورت عدم تنک مزرعه بوته ها نور، دما، هوا و مواد غذائی کافی دریافت نکرده و از رشد کمی برخوردار می شوند. هر چه زمان تنک کردن زودتر باشد، بوته های باقیمانده از رشد بهتری برخوردار هستند. بهترین زمان تنک قبل از مرحله شش برگی بوته ها است. به طور کلی دیر تنک کردن مزرعه به منزله دیر کاشتن آن است. آنجا که پس از اتمام عملیات تنک ممکن است ریشه بعضی از بوته های باقیمانده آسیب دیده باشند، انجام یک مرحله آبیاری سنگین لازم است.

 تغذیه چغندرقند

همانند سایر محصولات کشاورزی، چغندر قند نیز تنها بخشی از نیازهای غذائی خود را از خاک تامین می نماید و بقیه را بایستی از کودهای شیمیایی، کودهای آلی و یا محلول پاشی روی سطح برگ تامین نمود. برای زراعت چغندرقند باید، کودهـای فسفره و پتـاسه را بـه مقـدار توصیه شده در پـائیز به طـور یکنـواخت در زمیـن پخش کـرده و ابتدا با دیسک سبک در عمق 10-5 سانتیمتری خاک مخلوط کرد. سپس اقدام به شخم عمیق اولیه نموده تا کود در سطوح مختلف خاک تا عمق شخم به طور یکنواخت توزیع گردد. ترجیحاً ‌مصرف فسفر از منبع سوپر فسفات و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم توصیه می گردد. با توجه به نقش مهمی که پتاسیم در رشد و توسعه چغندرقند ایفا می نماید لازم است که استفاده از کودهای پتاسه همواره مورد توجه ویژه قرار گیرد.

کاربرد کودهای آلی بخصوص کودهای حیوانی می تواند تا حد زیادی در افزایش عملکرد کمی و کیفی مزارع چغندرقند مفید فایده واقع گردد که بهتر است حتی المقدور از این کودها در مزارع استفاده شود. 

کمبود عناصر میکرو (آهن، منگنز، بر، روی و . . . ) در مزارع چغندرقند در بعضی از مواقع تا حدود 30 درصد از عملکرد محصول می کاهد و نیز سبب کاهش  مقاومت ریشه ها به بیماریها و آفات می گردد، که این مسئله ضرورت به کارگیری این کودها را در مزارع به خوبی مشخص می کند.

مهم ترین نکته در خصوص کود دهی به چغندرقند استفاده صحیح از کودهای ازته است. بعضی از کشاورزان تا آخرین روزهای قبل از برداشت اقدام به مصرف کودهای ازته می کنند که این کار بسیار اشتباه است و از کیفیت چغندر به خصوص درصد قند به شدت می کاهد.  به طور کلی  استفاده از کودهای شیمیایی به طور صحیح و فنی یکی از راههای رسیدن به محصول بالاتر است. اگر در مصرف کودهای مورد نیاز در زمانهای مناسب  کوتاهی شود، عملکرد محصول کاهش می یابد. همچنین مصرف بیش از حد کودها علاوه بر از دست رفتن مقادیر زیادی کود، تخریب ساختمان خاک و آلودگی محیط زیست را نیز در پی دارد. از طرفی این مسئله به مسمومیت گیاه منجر می شود و محصول نهایی را نیز کاهش می دهد. به عنوان مثال مصرف کمتر از حد ازت سبب کاهش عملکرد ریشه چغندرقند تا حدود 50 درصد می شود. از سوی دیگر مصرف زیادتر از حد آن سبب کاهش درصد قند (عیار) تا چندین واحد خواهد شد. بنابراین لازم است  بر اساس روش صحیح، میزان تقریبی کودهای مورد نیاز را در مزرعه تعیین کرد. این که چه مقــدار کود در طول فصـل زراعـی و در زمـان کشت باید مصرف شود، از طریق آزمایش های تجزیه خاک مشخص می شود.

 آبیاری چغندرقند

عملاً تمام روشهای شناخته شده آبیاری در سطح دنیا  شامل آبیاری سطحی (از طریق جوی و پشته، آبیاری کرتی و نواری) و روشهای مختلف آبیاری بارانی در چغندر قند مورد استفاده قرار می گیرند.

چغندرقند یکی از گیاهان مقاوم به خشکی است، به طوری که مزرعه چغندرقندی که دچار تنش خشکی شود، می تواند حداکثر ظرفیت تولید خود را به شرط بهبود شرایط به دست آورد. به همین دلیل، تنش آبی این گیاه در مقایسه با گیاهان دیگر مانند سیب زمینی به عملکرد محصول کمتر خسارت می زند. همچنین مرحله رشد حساس به تنش خشکی در چغندرقند مشابه آنچه که در گلدهی غلات دیده می شود وجود ندارد. بنابراین با وجود چنین شرایطی درخصوص چغندرقند، می توان مدیریت بسیاری مناسبی بر آبیاری مزارع چغندرقند اعمال نمود و حداکثر میزان صرفه جویی را در این مزارع بخصوص در وضعیت خشکسالی کنونی داشت.

چغندرقند دارای سیستم ریشه عمیق است که آب را از حدود 90 تا 110 سانتیمتری عمق خاک استخراج می کند. چغندر حدود 70% آب مورد نیاز خودش را تا عمق 60 سانتیمتری می گیرد. لذا در صورتی که سطح خاک خشک باشد اما در اعماق پائین تر آب کافی وجود داشته باشد، مشکلات تنش کم آبی به حداقل می رسد.

به طور کلی در مرحله جوانه زنی بذر، چغندرقند به آبیاری های سبک و متعدد نیاز است. اما پس از عملیات تنک انجام یک آبیاری سنگین ضرورت می یابد و  در طول فصل رشد فواصل آبیاری بسته به بافت خاک و شرایط آب و هوایی تفاوت دارد. همچنین 2 تا 4 هفته قیل از برداشت نیز بایدآبیاری ها قطع شود که این زمان قطع آبیاری باید به گونه ای باشد که خاک آنقدر خشک نشود که برداشت با مشکل مواجه شود.

با توجه به اینکه در استان اصفهان خشکسالی همواره گریبانگیر تولید محصولات کشاورزی مختلف همانند چغندرقند می باشد ، جهت جبران این کم آبی، تغییر الگوی کشت، بهبود راندمان آبیاری، افزایش بهره وری از آب و اعمال تکنیک های کم آبیاری (از جمله طولانی کردن دور آبیاری، حذف آبیاری در مراحلی از رشد گیاه که حساسیت کمتری به کم آبی دارد و ...) ضروری است و در این زمینه استفاده از روش های نوین آبیاری نیز بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد. به لحاظ مقاومت بالای چغندرقند در مقابل بروز تنش های خشکی، استفاده از شیوه های کم آبیاری می تواند تا حد زیادی در خصوص کاهش مصرف آب در این زراعت مفید فایده واقع شود و می تواند جایگزین مناسبی برای بسیاری از زراعت های با مصرف آب بیشتر گردد.

{{ ادامه مطالب در چغندر قند شماره 5 }}

روشهای کشت چغندرقند:

کشت چغندرقند به روشهای سنتی، مکانیزه و نشایی صورت می گیرد:

الف- روش سنتی (کرتی):

در این روش پس از اتمام عملیات تهیه زمین، به وسیله بیل یا مرزکش، در زمین کرتهایی ایجاد می شود. نکته مهم این است که باید سطح کرتها حتما" صاف باشد. وجود پستی و بلندی در زمین، منجر به نرسیدن آب به نواحی بلند و همچنین جمع شدن آب در نواحی گودتر می شود که این کار سبب هدر رفتن مقدار زیادی آب می شود. تجمع آب در مزرعه سبب خفگی ریشه ها و افزایش فعالیت قارچ های ایجاد کننده پوسیدگی ریشه می شود. پس از تهیه کرتها، بذرها با دست در داخل کرتها پاشیده شده و تا عمق 2 تا 3 سانتیمتری با خاک مخلوط می شوند.

افزایش مقدار بذر مصرفی، بالا رفتن میزان مصرف آب، شدیدتر شدن بیماری پوسیدگی ریشه، عدم امکان استفاده از ادوات مکانیزه برای انجام فعالیت های مربوط به داشت و برداشت و در نهایت بالا رفتن هزینه های تولید، از مهم ترین معایب این روش کشت هستند. به طور کلی کشت چغندرقند به این روش به علت وجود مشکلات فراوان توصیه نمی شود.

ب-روش مکانیزه:

در این روش بذور چغندرقند در وسط و یا طرفین پشته ها کشت می گردند و به روش نشتی و یا بارانی آبیاری می شوند. در این حالت آب هیچگاه پای گیاه نمی رسد و در نتیجه سطح خاک سله نمی بندد. از طرفی امکان گسترش و ایجاد بیماریهای گیاهی (به خصوص پوسیدگی ریشه) بسیار کمتر خواهد بود. از مهم ترین مزایای این روش آسانتر شدن عملیات کاشت، داشت و برداشت و در نتیجه کاهش هزینه های تولید و همچنین کاهش مصرف آب و بالا رفتن راندمان آبیاری است.

مهم ترین نکات مورد توجه در کاشت مکانیزه چغندرقند به قرار زیر هستند:

1-در صورت استفاده از سیستم آبیاری نشتی، سطح زمین باید کاملا" تسطیح شود و قطر دانه های خاک کمتر از دو سانتیمتر باشد. شیب مناسب زمین در کشت مکانیزه حدود 1 تا 2 در هزار است. کشت یکدست، تنظیم مناسب عمق کاشت و کاهش ضایعات برداشت مکانیزه فقط در صورت تسطیح بودن کامل زمین امکان پذیر است.

2- مهم ترین مسئله در مورد تهیه زمین چغندرقند آن است که خاک تا عمق حدود 3 سانتیمتر کاملا" نرم ، بدون هر گونه عوامل نامساعد مانند سنگ، کلوخ، ریشه گیاهان و … باشد. در کل عمق بذرکاری بسته به نوع خاک، امکان نزول باران یا آبیاری برای جوانه زنی و حرارت خاک بین 2 تا 5 سانتیمتر می باشد.

3-در صورتی که زمین از نظر تسطیح و یا دانه بندی مشکلاتی داشته باشد، استفاده از بذور منوژرم مناسب نبوده و بهتر است از بذور چند جوانه استفاده شود. در صورت بهره گیری از بـذور پلی ژرم جهت کشت مکانیزه، بهتر است از بذور درجه بندی شده (کالیبره) استفاده شود.

4- مناسب ترین فاصله ردیفهای کاشت (نشتی ها)50 سانتیمتر بوده (هر چند که روشهای کشت دیگری نیز وجود دارند) و طول فاروها با توجه به بافت خاک از 120 تا 150 متر تغییر می نماید. البته در سیستم های آبیاری بارانی، مسئله تسطیح زمین و رعایت طول خطوط کاشت اختیاری بوده و با توجه به ظرفیت سیستم آبیاری انتخاب می شوند.

5- در کاشت بذور منوژرم استفاده از بذرافشانهای پنوماتیک و دقیق کارها توصیه می شود. تنظیم دقیق بذرکارها از نظر میزان ریزش بذر و رعایت فاصله دقیق خطوط و عمق کاشت، کمک شایانی در تسهیل عملیات بعدی داشت می نماید. سرعت مطلوب بذرکارها کمتر از پنج کیلومتر در ساعت می باشد.

6- آبیاری از نکات مهم کشت چغندرقند بوده و لازم است که تا مرحله چهار برگی خاک به صورت مرطوب باقی بماند. بذر چغندرقند به لحاظ دارا بودن یک لایه پوشش سخت، در زمان کشت برای تولید جوانه به رطوبت زیاد نیاز دارد. بذر چغندر در این مرحله در اطراف خود 120 تا 150 درصد وزنش آب لازم دارد تا جوانه آن تندش کرده و از بذر خارج شود. زمانی که جوانه ها تولید، ولی هنوز از خاک خارج نشده اند، لازم است برای سهولت و سرعت خروج جوانه های ضعیف اولیه از خاک، زمین را مجددا آبیاری کرد تا سطح خاک، نرم و مرطوب شود. پس از آنکه جوانه ها از خاک خارج شدند، فواصل و تعداد دفعات آبیاری و مقدار مصرف آب بستگی به شرایط جوی (مقدار ریزش باران، درجه حرارت، میزان رطوبت محیط و… )، بافت خاک، شیب زمین، رقم چغندر ومرحله رشدی آن دارد. آبیاریهای سنگین در زمان کاشت به دلیل سرد شدن زمین، موجب تاخیر در سبز شدن بذور می شود.

 علف های هرز و کنترل آنها

 یکی از گیاهانی که بیشترین خسارت را از وجود علف های هرز در مزارع می بیند، چغندرقند است. چغندرقند در ماههای اولیه رشد در رقابت با علفهای هرز بسیار ضعیف است، که این مسئله منجر به کاهش شدید عملکرد در مزارع آلوده به علف های هرز می شود. به طور کلی خسارت ناشی از علفهای هرز در مزارع چغندرقند، بسیار بیشتر از خسارت آفات و بیماریها است. در موارد متعدد، بر اثر عواملی مانند استفاده نادرست از علف کش های مناسب و یا عدم وجین به موقع مزارع، هکتارها مزرعه چغندر زیر هجوم و سلطه علفهای هرز منهدم شده اند.

مهمترین مرحله خسارت علف های هرز در مزارع چغندرقند تا مرحله 8  برگی شدن بوته های چغندر می باشد. چنانچه مزرعه چغندرقند را در سه ماهه اول بعد از کاشت عاری از علف هرز نگه داریم، دیگر نیاز به دفع علفهای هرز نخواهد بود و خسارتی به محصول وارد نمی کند. اما خاطر نشان می گردد که کنترل علفهای هرز مزارع چغندرقند تا زمان برداشت در جلوگیری از به بذر نشستن آنها جهت کاهش میزان آنها در کشتهای بعدی اهمیت زیادی دارد. همچنین حذف علف های هرز در طول فصل رشد، منجر به برداشت راحت تر محصول نیز خواهد شد.

از مجموع مطالب ذکر شده مشخص می گردد که کنترل به موقع علف های هرز به همراه تنک نمودن سریع تر مزارع چغندرقند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار  بوده و تاخیر در انجام عملیات تنک و وجین مزارع خسارتهای جبران ناپذیری را به کشاورزان وارد می آورد.

به طور کلی، جهت دستیابی به کنترل موثرتر علفهای هرز مزارع چغندرقند، لازم است که از چندین روش مختلف شامل سمپاشی مزارع، استفاده از کولتیواتور و وجین دستی به صورت ترکیبی، به شرح زیر استفاده نمود.

الف- اولین و اساسی ترین قدم در کنترل علف های هرز استفاده از سموم علف کش مناسب می باشد. میزان موفقیت در استفاده از علف کش ها ، کاملاً در ارتباط با نحوه صحیح مصرف آنها می باشد.

ب- علاوه بر استفاده از علف کشهای مناسب، برای از بین بردن علفهای هرز باقی مانده بین خطوط کشت لازم است از کولتیواتور استفاده گردد.

ج- در هر صورت بخشی از علف های هرز روی ردیف های کاشت به دلایل مختلف، بوسیله با مورد استفاده از بین نمی روند و به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی بوته های چغندرقند به وسیله کولتیواتور نیز قابل کنترل نیستند، که لازم است این علف ها در زمان تنک کردن مزرعه توسط کارگران حذف شوند تا یک مزرعه عاری از علف هرز ایجاد گردد.

 {{ ادامه مطالب در چغندر قند شماره 4 }}

 سازگاری چغندرقند

چغندرقند نسبت به شرایط مختلف محیطی دارای سازگاری نسبتا" زیادی می باشد. نسبت به سرما، گرما، شوری و خشکی تحمل خوبی دارد. با این حال برای رسیدن به حداکثر عملکرد، لازم است که برای آن همانند سایر گیاهان زراعی بهترین شرایط رشد را فراهم کرد. شرایط مناسب رشد چغندرقند به قرار زیرند:

1-حرارت:

بهترین رشد چغندر قند هنگامی صورت می پذیرد که حداکثر درجه حرارت در تابستان از 35 درجه تجاوز نکند و در پاییز نیز روزها آفتابی، دمای هوا در  شبها پایین و درجه حرارت حداقل به یخبندان نزدیک شود. در کل، حرارت مناسب  رشد  چغندرقند بین  20 تا 24 درجه سانتیگراد است.

حرارت مناسب جهت جوانه زدن بذر چغندرقند بین 15 تا 20 درجه سانتیگراد است. اما جهت رسیدن به چنین درجه حرارت و کشت در آن شرایط، لازم است که مدت زیادی از فصل رویش از دست رود و چنین امکانی عملا" وجود ندارد. بنابراین هنگامی که درجه حرارت متوسط روزانه به 4 تا 5 درجه سانتیگراد رسید، می توان نسبت به کشت بذور اقدام کرد.

2- نور:

چغندر قند گیاهـی روز بلند است و به نـور زیادی جهت رشد و تجمع قند در ریشه نیاز دارد. وجود نور کافی در اواخر دوره رشد، موجب زیاد شدن ذخیره قند و افزایش خواص کیفی چغندر قند می گردد. بدین منظور  باید فاصله صحیح بوته ها و تراکم مطلوب بوته در مزرعه را مورد توجه خاص قرار داد و ضمن کوشش در جهت حفظ سلامت برگها نسبت به کنترل سریع علف های هرز نیز اقدام عاجل انجام داد.

3- رطوبت:

با اینکه چغندرقند به خشکی مقاوم است، اما حصول یک عملکرد بالا، مستلزم وجود رطوبت کافی و برنامه ریزی دقیق آبیاری است. برای چغندرکاری معمولاً آبیاری معتدل و سبک سودمند است، برای تولید یک ریشه 500 گرمی حدود 40 تا 50 لیتر آب مورد نیاز است. کل آب مورد نیاز چغندر قند در طول دوره رشد در مناطق مختلف کشور را بین 7300 تا 13600 متر مکعب در هکتار ذکر کرده اند.

4- خاک:

خاکهای حاصلخیز دارای زهکشی مناسب، با بافت متوسط (رسی - شنی) و اسیدیته (pH    ) خنثی تا کمی قلیایی (7 تا 2/7) برای چغنـدرقند منـاسب هستند. خاکهای دارای مقادیر زیاد سنگ ، خاکهای فشرده و سفت که معمولاً با فقدان مواد آلی همراه هستند، برای کشت چغندرقند مناسب نمی باشند. اصولاً، محیط خاکی مناسب برای چغندرقند محیطی است که در بین ذرات خاک آن هوای فراوان وجود داشته باشد و خاک، سفت و متراکم نباشد که مانع گردش و نفوذ آب شود.خاک سست و پوک اجازه می دهد که ریشه چغندر به صورت عمیق در زمین فرو رود و به خوبی رشد کند.

چغندرقند جز در مراحل اولیه رشد نسبت به شوری خاک مقاوم است. با این حال شوری بالای خاک به عنوان یک عامل محدود کننده در تولید چغندرقند به حساب می آید.

  تاریخ کاشت:

به طور کلی نمی توان تاریخ دقیقی از لحاظ تقویمی برای کشت چغندرقند در هر منطقه بیان کرد. توصیه دقیق تاریخ کاشت بر اساس درجه حرارت صورت می پذیرد. کشت چغندر قند در اولین زمان ممکن پس از پایان یخبندانهای زمستانه (در اواخر اسفند و اوایل فروردین) امکان پذیر است. تاخیر در تاریخ کاشت، به خصوص در مناطق با دوره رشد کوتاه، منجر به کاهش عملکرد می شود. هنگامی که متوسط درجه حرارت روزانه به 4 تا 5 درجه سانتیگراد رسید، می توان بذر چغندرقند را کشت کرد. هنگام کاشت چغندر باید وضعیت زمین از لحاظ رطوبت مطلوب باشد.

 مراحل آماده سازی زمین:

میزان محصول چغندرقند، تا حد زیادی بستگی به ساختمان خاک و آماده سازی بستر بذر دارد. عمق شخم، زمان شخم، کاربرد کود و استعمال علف کش ها پیش از ظاهر شدن جوانه های چغندرقند (جهت عاری شدن بستر کاشت از علف های هرز)، همگی از عواملی هستند که محیط کشت مناسبی برای بذرها و بوته های جوان چغندر ایجاد می کنند. بهترین زمان برای انجام شخم در مزارع مورد کشت فصل پاییز است که در این حالت امکان استفاده بهینه از ماشین آلات (در پاییز که به آنها نیاز نیست)، ذخیره سازی رطوبت مناسب درخاک، عدم تاخیر کشت در بهار و صرفه جویی در مصرف آب فراهم می گردد. از طرفی از ورود ماشین آلات سنگین جهت آماده سازی زمین در بهار به علت تعجیل زارعین در کاشت بهاره اجباراً قبل از گاورو شدن خاک جلوگیری می شود و تخریب اراضی به حداقل خواهد رسید.

در زمان شخم، کودهای فسفره، پتاسه، کودهای آلی و دامی در سطح مزرعه پخش می شوند که  تا عمق مناسبی با خاک مخلوط شوند. بهتر است فسفر مورد استفاده، از منبع سوپر فسفات و پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم تامین شود. در شخم پاییزه، عمق شخم باید بین 30 تا 35 سانتیمتر بوده و زمین در وضعیت مناسبی از لحاظ رطوبتی (گاورو) باشد. بلافاصله پس از اتمام سرما لازم است که سایر مراحل آماده سازی زمین را انجام داد. در این زمان تنها نیاز به یک شخم سطحی با استفاده از گاو آهن قلمی است. چنین شخمی منجر به از بین رفتن علفهای هرز تازه سبز شده نیز می شود. جهت نرم کردن خاک و از بین بردن کلوخه های باقی مانده در زمین می توان از دیسک استفاده کرد. پس از انجام عملیات مذکور، با استفاده از ماله، سطح زمین به طور کامل تسطیح می شود. ماله کشی زمین همچنین منجر به فشرده شدن خاک و از بین رفتن فضاهای داخل خاک می شود و در نتیجه حالت مویینگی خاک و عمق کاشت یکنواخت را ممکن می سازد. نکته مهم آن است که در هنگام آماده سازی زمین، رطوبت خاک زیاد نباشد، در غیر این صورت ساختار خاک تخریب می شود.

 انـواع بـذر و مقدار مصرف

بذور چغندرقند براساس تعداد جوانه هایی که ایجاد می کنند، به دو دسته کلی تقسیم شده اند:

1- بذور پلی ژرم (چند جوانه ای): بذوری که در نتیجه کشت آنها معمولا" بیش از یک جوانه (معمولاً 2 تا 5) تولید می شود را بذور پلی ژرم گویند.

2-بذور منوژرم (تک جوانه ای): بذوری که از کاشت آنها تنها یک جوانه حاصل می شود را منوژرم گویند.

بر اساس نوع بذر، قوه نامیه بذر، شرایط آب و هوایی،  روش کاشت، بافت و شوری خاک، قدرت حاصلخیزی زمین، زمان کاشت،  میزان و نحوه آبیاری، نحوه آماده سازی زمین و … مقدار بذر مورد استفاده در واحد سطح مزرعه متفاوت خواهد بود.

 به طور کلی در روش سنتی و در شرایط نامطلوب استفاده از 20 تا 25 کیلوگرم بذر پلی ژرم در هکتار کـافی است و در صورتی که زمین سنگین و شور باشد لازم است که از مقدار بذر بیشتری (حدود 30 کیلوگرم ) استفاده کرد. 

در روش کشت مکانیزه برای یک هکتار چغندرکاری، حدود 3-2 کیلوگرم بذر با قوه نامیه حداقل 90 درصد نیاز است که در فاصله خطوط 50 سانتیمتر و فاصله بذور 8-4 سانتیمتر و در عمق 2 تا 3 سانتیمتر کشت می شوند. در شرایطی که وضعیت زمین برای کشت این بذور مناسب نباشد، از بذور چند جوانه ای استفاده می شود که در مورد اخیر حداکثر 12-10 کیلوگرم بذر نیاز خواهد بود.

{{ ادامه مطالب در چغند قند 3 }}

چغندر قند با نام علمی Beta vulgaris       گیاهی است دو ساله از تیره اسفناج که بصورت گیاهی یکساله زراعت می شود . چغندر قند طی دوره رشد رویشی فاقد ساقه بوده و بصورت مجموعه‌ای از برگ‌های بزرگ افقی تا عمودی مشاهده می‌شود.  محصول زراعی چغندر ریشه ای است بزرگ و آبدار که شامل سه قسمت می باشد:

  1)طوقه که قسمت بالائی ضخیم شده و برگها از آن منشأ می گیرد

2)منطقه کوتاه و صاف در زیر طوقه که گردن گفته می‌شود. گردن قطورترین منطقه ریشه می‌باشد

3) قسمت گوشتی ریشه که ذخیره قند در آن انجام می‌گیرد. مقدار قند در منطقه گردن و طوقه پایین است مقدار قند در ارقام اصلاح شده به 16 تا 20 درصد می‌رسد. امراض و کمبود مواد غذایی موجب افزایش ریزیش برگ‌ها گشته و عملکرد را پایین می‌آورد زیرا در این حالت برگ‌های جدید بوجود می‌اید که صرفاً بامصرف قند ذخیره شده ریشه رشد می‌کند. معمولاً ساقه گل دهنده چغندر که در سال دوم رشد بوجود می‌آید از مرکز طوقه رشد می‌کند گلها کوچک و در روی گل آذین خوشه‌ای مرکب بطور منفرد با دستجات 2 تا 7 گلی مشاهده می‌شود خود عقیمی و دگرگشتی بر گیاه حاکم است باد عامل مهم در گرده افشانی بشمار می‌رود‌  .تجمع قند در بعضی از دوره های رشد تحت تأثیر دو عامل به حداکثر میزان خود می‌رسد: 

 1) آهسته و کند شدن رشد برگها و ریشه 

 2) تعادل مطلوب بین فتوسنتز و تنفس بعلت روزهای آفتابی و روشن که موجب بالایی فتوسنتز می گردد و شبهای خنک که تنفس را پایین نگه می دارد‌  . 

  چغندرقند از لحاظ وزن، ریشه و مقدار درصد قند به چند تیپ مختلف به شرح زیر تقسیم‌بندی شده است:

 تیپ E   یا پر محصول: این نوع چغندر دارای ریشه‌های بزرگ با محصول ریشه بالا و درصد قند کم و دوره رشد طولانی 210 تا 240 روز می باشد. متوسط وزن ریشه آن حدود 900 گرم و میانگین درصد قند آن 15-14 در صد است.

تیپ N   یا معمولی: دارای محصول ریشه و درصد قند متوسط( 16 درصد) با دوره رشد کوتاهتر( 210-180 روز ) می‌باشد.به علت سازگاری با شرایط آب و هوایی ایران حدود 50 درصد چغندرقند ایران را این نوع تشکیل می‌دهد.

تیپ Z  با درصد قند بالا: دارای ریشه مخروطی کوچک ، باریک و کشیده به وزن متوسط 600 گرم است.غده دارای شیارهای جانبی عمیق بوده و درصد قند آن حدود 17 درصد است که از تیپ های E و N بیشتر می باشد و نسبت به دو تیپ قبلی زود رس تر بوده به طوری که دوره رشد آن بین 150 تا 180 روز می باشد.

تیپ ZZ یا خیلی پر قند: وزن ریشه های آن کمتر از نوع Z ولی در صد قند آن بیشتر است. نسبت به شرایط نامساعد محیطی مقاومتر از سایر انواع چغندرقند بوده و در برنامه های به نژادی به منظور تولید ارقام جدید مورد استفاده قرار می گیرد.

تیپ RC: این نوع اخیرأ در فرانسه از تلاقی بین تیپ های Z وN تولید گردیده و دارای مشخصات شبیه تیپ N ولی درصد قند بیشتر از آن می باشد.ضمنأ نسبت به بیماری سرکوسپوریوز مقاوم بوده و به همین دلیلRC (مقاوم نسبت به سرکوسپورا) نامگذاری شده است.

 {{ ادامه مطالب در چغندر قند 2 }}

 مقدار بذر در هکتار

مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار بستگی به عوامل زیر دارد .

 مقدار رطوبت: یعنی هر چقدر مقدار رطوبت کم باشد و فصل رشد کمتر باشد بذر کمتر مورد استفاده قرار می گیرد بدین ترتیب به توجه به همه شرایط در مزارع دیم مقدار بذر مصرفی تقریبا نصف اراضی ابی می باشد

حاصل خیزی خاک: در خاک های حاصل خیز معمولا مقدار بذر مصرفی به شرط وجود اب کافی در حد متعادلی می باشد اما معمولا مقدار بذر مصرفی در اراضی غنی کمتر از اراضی فقیر می باشد.

زمان کاشت: در کاشت به موقع در حد متعادلی بذر مصرف می شود . ولی اما اگر کاشت کرپه شود مقدار بذر مصرفی زیاد می شود. معمولا برای هر هفته تاخیر باید یک کیلو گرم بذر اضافه مصرف شود.

نوع بذر، خصوصیات بیولوژکی بذر مثل قوه نامیه، نحوه تهیه زمین، سیستم زراعت( مکانیزه ، سنتی ) و . . .

عمق کاشت

عمق مناسب کاشت در گندم حدودا 5 سانتی متر است که بستگی به درشتی و ریزی بذر، رطوبت ، نوع وسیله کاشت و . .. دارد. در خاک های سنگین عمق کاشت کمتر است و همچنین بذور ریز در عمق کمتری کاشته می شوند.

روش های کاشت( دست پاش و مکانیزه )

معمولا در کاشت خطی و مکانیزه به طور متوسط فاصله ردیف ها را در حدود     20 cm     در نظر می گیرند. در سیستم پاششی بعد از پاشش بذر با دندانه های هرس بذر را با خاک مخلوط می کنند. زمان کاشت به اب و هوا و بارندگی و جنس خاک بستگی دارد. در استان ما( اذربایجان شرقی ) کشت بهاره معمولا در فروردین ماه انجام می شود وکشت پاییزه نیز حدودا از شهریور ماه شروع می شود.

داشت

ابیاری:

 مبارزه با علف های هرز

به طور کلی گندم گیاهی است که قادر به رقابت با علف های هرز می باشد. اما با این حال مزرارع گندم نیز دارای علف های هرز متعددی می باشد معمولا برای مبارزه با علف های هرز پهن برگ از مشتقات توفوردی(2-4 دی ) استفاده می کنند مثل تریپتون، U46    ، فلوئید fluid    ، هدونال Hedonal    ، B-Hedonal    . مقدار مصرف علف کش متفاوت بوده و بین 1 تا 2 لیتر در هکتار استفاده می شود. برای مبارزه با علف های باریک برگ از روش های مکانیکی و یا از علف کش هایی مثل پوما سوپر( puma super     ) و تاپیک استفاده می شود. معمولا مقدار علف کش لازم در هر هکتار را با 200 الی 400 لیتر اب مخلوط می کنند و مورد استفاده قرار می دهند. از مهمترین علف های هرز مزرارع گندم می توان به یولاف وحشی اشاره نمود که جهت مبارزه می توان از روش های مکانیزه مثل گاواهن پنجه غازی اشاره نمود و همچنین می توان با استفاده از دیسک در سال ایش یولاف را از بین برد.

برداشت

معمولا در زمان برداشت دانه ها به حالت نیمه سخت در می ایند گره ها در ساقه ها به رنگ تیره و برگ ها به رنگ زرد در می ایند و معمولا دانه بایستی هنگام فشار با ناخن له نشود این در حالی است که 14 % رطوبت دارد.

دوره رشد گندم های بهاره : دوره رشد شان نسبت به ارقام بهاره می تواند بیش از 3 ماه تا بیش از 5 ماه طول بکشد و برای گندم های پاییزه از حدود 8.5 ماه تا بیش از 10 ماه طول بکشد باید توجه داشت ارقامی که به ریزش حساس هستند بایستی زود تر برداشت شوند اما انهایی که مقاوم به ریزش هستند هر چقدر بیشتر برسند وزن دانه بیشتر می شود و ارزش نان اوری بیشتری خواهد داشت.

عملکرد گندم

میزان محصول در گندم بستگی به عواملی مثل پاییزه یا بهاره بودن گندم،کشت ابی یا دیم گندم، نوع خاک، طرز کاشت (سنتی یا مکانیزه )، تهیه زمین و بستر، واریته، تناوب، اقلیم و . . . دارد. معمولا در کشت های سنتی مقدار محصول حداکثر 1 تن در هکتار است اما در کشت مکانیزه 8 تن نیز برداشت برداشت شده است.  {{ ادامه مطالب در گندم شماره 6 }}